Rouwverwerking

Rouwverwerking is de manier waarop iemand na een ingrijpende verdrietige ervaring tot rust probeert te komen. Dit proces kan optreden bij het verlies van een baan, een geliefde, een woning, ouders of kinderen of een wedstrijd. De psychologische effecten zijn het sterkst bij het overlijden van een geliefd persoon of als iemand te horen krijgt ongeneeslijk ziek te zijn, of blijvend gehandicapt.

De psychiater Elisabeth Kubler-Ross heeft vijf fasen omschreven die de meeste mensen geheel of gedeeltelijk doorlopen om na een traumatische ervaring weer tot rust te komen. Deze fasen zijn niet voor iedereen even intensief en ook kan de volgorde verschillen. Iedereen verwerkt rouw op zijn eigen manier.

De fasen volgens Kübler-Ross

1. Ontkenning   Ontkenning is een algemeen fenomeen bij rouwverwerking. In deze fase beschermt de persoon zich door de waarheid geheel af te wijzen. Dit gedrag geeft iemand de gelegenheid om de waarheid gedoseerd tot zich te laten komen. Aan het einde van deze fase gaat de persoon op zoek naar de feiten, de waarheid, de schuldige.

2. Protest (of boosheid)   De rouwende protesteert tegen de verdrietige ervaring en heeft hierbij veel woede. Men kan gaan huilen en schreeuwen. Men kan soms flink vloeken. Vaak richt de woede zich ook tegen de brenger van het nieuws; degene of het communicatiemiddel dat het slechte nieuws heeft gebracht, zoals de telefoon, de tv, de scheidsrechter, de portier, de politieagent, de rechter, de ex of de arts. Hierbij komen gedachten naar boven als: "waarom ik?", "waarom nu", "zoveel", "dit is discriminatie". Soms probeert men de schuld ook iemand in de schoenen te schuiven; dit kunnen familieleden of medewerkers zijn; adviseurs, teamgenoten, (bij een verloren wedstrijd), collega's bij ontslag, of ingehuurde professionals zoals trainers, voogden, fysiotherapeuten, verpleegkundigen, artsen en advocaten. Men heeft niet goed gehandeld of men had de dingen anders moeten doen. Het is een gezond psychologisch verdedigingsmiddel om de schuld buiten zichzelf te zoeken. Door zich druk te maken over de schuldvraag ontwijkt men ook het eigen gevoel van verlies en verdriet.

3. Onderhandelen en vechten   Als de verliezer merkt dat protesteren en boosheid niet helpt kan men proberen het verlies te verwerken door zichzelf doelen te stellen of beloften te doen. Dit kan vele vormen aannemen, bijvoorbeeld de eigen dood uitstellen tot een kleinkind is geboren. Een marathon gaan lopen of een motorfiets kopen. Ook kan men naar de rechter stappen bij een echtscheiding of ontslag. Of men kan het recht in eigen hand nemen en een tegenaanval organiseren. Een (ex)geliefde kan men gaan stalken.

4. Depressie   Als het verdriet niet langer te ontkennen is en protesten, onderhandelingen en tegenaanvallen niet geholpen hebben, treedt vaak depressie op. De persoon voelt zich machteloos en sluit zich vaak af voor contact of gedraagt zich teruggetrokken. De persoon sluit zich ook af voor communicatie, bijvoorbeeld door weg te lopen, de telefoon er op te gooien, zich ziek te melden of in een donker hoekje te gaan zitten en/of drugs tot zich te nemen zoals alcohol, pijnstillers, kalmeringsmiddelen en slaapmiddelen.

5. Aanvaarding   Na verloop van tijd ziet de rouwende in dat de waarheid niet te bestrijden is en accepteert het verdriet. Iemand met een terminale ziekte kan in deze fase bijvoorbeeld met een zekere rust afscheid nemen en iemand die een geliefde heeft verloren kan weer proberen nieuwe contacten te leggen of plannen maken voor een leven zonder geliefde. Iemand die ontslagen is kan weer een CV op internet zetten en iemand die een wedstrijd verloren heeft kan weer met de training beginnen. Sporters kunnen bijvoorbeeld een andere sport kiezen. Mensen die verhuisd zijn kunnen hun nieuwe omgeving gaan verkennen. Mensen die een been hebben verloren kunnen een rolstoel gaan aanschaffen.

En wat nu, als het rouwverwerkingsproces stagneert…
Als iemand niet goed in staat is het verdriet te verwerken, kan een blijvende depressie of een aanpassingsstoornis ontstaan. Bij psychologenpraktijk Armando Theunisse worden krachtige instrumenten gebruikt om sneller en effectiever met rouw om te gaan. Praten helpt maar ook een actieve inzet met behulp van huiswerk-opdrachten kan een rouwproces aanzienlijk verkorten.